استاد سروش محلاتی در شب هشتم محرم:
پرسش بحث این است:
بین امامت با انقلابی بودن، چه نسبتی برقرار است؟ آیا شرط امامت، انقلابی بودن است؟
این موضوع از اواخر حکومت امویان که شورش در سرزمین اسلامی آغاز شد، در میان شیعیان مطرح بود.
آیا امام باقر و امام صادق علیهما السلام وظیفه ورود به مبارزه و انقلاب را داشتند؟ این پرسش بین شیعیان مطرح بود.
زید فرزند امام سجاد، در زمان امام صادق قیام کرد و حمایتهایی هم از طرف امام باقر از او شد، اما به سختی شکست خورد و بنی امیه جسدش را که زیر نهر آبی پنهان کرده بودند، پیدا کردند و به دار آویختند.
یحیی پسر زید، پس از پدرش در منطقه خراسان قیام کرد و او هم به شهادت رسید، (صحیفه سجادیه از طریق ایشان به دست ما رسیده است.)
یحیی وقتی از سخن امام صادق درباره خودش می پرسد و می شنود امام صادق از شهادت او خبر داده، می گوید: «خدا ما را با علم و شمشیر شایسته رهبری گردانده، اما پسرعمویم (امام صادق) فقط علم دارد، لذا ما بر او تقدم داریم.»
راوی به پسر زید می گوید: مردم به امام صادق تمایل دارند، اما به تو و پدرت زید تمایل ندارند. یحیی در پاسخ می گوید: امام باقر و صادق مردم را به زندگی دعوت می کنند و ما مردم را به مرگ دعوت می کنیم، لذا مردم به آنها بیش از ما اقبال دارند.
پس این دو نوع نگاه است. درباره رویکرد امام به انقلابی بودن، چهار احتمال ممکن است:
۱- هر امام باید به انقلاب، براندازی و خروج مسلحانه بپردازد
۲- امامان باید درصدد براندازی و انقلاب علیه حاکمان جائر باشند، هرچند لازم نیست همه خروج مسلحانه کنند.
۳- امام علیه حکومت ظلم، روشنگری فکری و مبارزه منفی می‌کند
۴- امام نسبت به حکومت ظلم بی تفاوت است و مماشات می‌کند
در شیعه ۱۲ امامی، رویکرد اول و چهارم ساقط است. تنها فرقه زیدیه میگویند خروج مسلحانه شرط امام بودن است.
پس دو رویکرد مبارزه منفی بدون براندازی و مبارزه منفی با هدف براندازی را بررسی می کنیم
شهید مطهری معتقد به رویکرد مبارزه منفی بدون برنامه برای براندازی و انقلاب است و می گوید: «امام صادق از تلاش برای کسب حکومت و خلافت کنار کشید.
امام صادق با خلفا کنار نیامد و نوعی جنگ سرد بین آنها بود و به جای مبارزه سیاسی، به مبارزه علمی و فعالیت در حوزه فکر و تبیین اسلام حقیقی در میان تفکرات گوناگون پرداخت.
اسلام که فقط مبارزه با ظلم نیست، ابعاد دیگری هم دارد و امام صادق از فرصتها و زمینه های علمی و فرهنگی استفاده کرد.
امام کاظم که اصلا دنبال انقلاب سیاسی و براندازی نبود، اما به خاطر نفوذ معنوی و فکری ایشان در جامعه، حکومت هارون ایشان را تهدید تشخیص داد و حذف کرد، امام کاظم نه شمشیر داشت نه تبلیغات، اما دلها را داشت.
امامان ما، خوف از خدا و معنویت را در کنار همدردی با مردم و رسیدگی به ضعفا داشتند که موجب محبوبیت فوق العاده آنها شده بود.»
شهید بهشتی نیز در این باره معتقد است:
«ائمه شیعه هیچ گاه شرایط را برای تشکیل حکومت مساعد ندیدند، هیچ امامی مانند امام علی فرصت تشکیل حکومت را نداشت، تازه مگر امیرالمومنین توانست حکومتی را که می خواهد تشکیل دهد؟
امامان شیعه بعد از شهادت امام حسین از قیام سیاسی صرف نظر کردند و حتی زمانی که برخی افراد از آنها حمایت مسلحانه می کردند، نمی پذیرفتند. چون می دانستند جامعه ظرفیت حکومت عدل را ندارد.
امامان شیعه محافظه کاری می کردند؛ اما نه محافظه کاری شخصی، بلکه برای دین و مصالح جامعه. محافظه کاری در راه هدف، نه محافظه کاری برای فرار از مرگ، این محافظه کاری بعضا از جان دادن سخت تر است؛ چون فشارها و اهانتها برایشان سخت‌تر از مرگ بود.
ائمه شیعه معتقد بودند بعد از کربلا، دیگر دوره تلاش برای حکومت معصوم سپری شده و آنها از هرگونه قیام سیاسی بطور قاطع صرف نظر کردند»
آیت‌الله خامنه‌ای معتقد است همه امامان دنبال انقلاب بودند
سخنرانی استاد سروش محلاتی
بخش دوم:
اما در مقابل، دیدگاه دیگری معتقد است ائمه دنبال به دست گرفتن حکومت بودند، آیت‌الله خامنه‌ای در آثار خود که توسط دفتر ایشان منتشر شده، مانند کتاب «همرزمان حسین» (سخنرانی های ایشان در سال ۱۳۵۱) معتقد است:
به هشام عبدالملک خلیفه اموی گزارش دادند امام باقر می خواهد حکومت او را سرنگون کند و خودش به حکومت برسد. امام باقر اگر دستش می رسید هشام را می کشت و حالا او پیش دستی می کند.
در کتاب « انسان ۲۵۰ ساله» ایشان می گوید:
نقشه امام صادق این بود که یک قیام علنی راه بیاندازد و حکومت بنی امیه را سرنگون کند، نیرو از همه جهان اسلام از اصفهان و مراکش بیاید مدینه، امام صادق لشگر به شام بکشد، حکومت بنی امیه را ساقط کند و خودش حکومت تشکیل دهد.
سوال این است که دیدگاه آیت الله خامنه ای چه مبانی و پشتوانه ای دارد؟
ایشان می گوید: «تمام انبیا مبارزه سیاسی کرده اند، برای اینکه نظام را براندازند و نظام جدیدی را تشکیل دهند»
« در زیارت امین الله، آمده: ائمه حق جهاد را ادا کردند»
«ما نسبت به امام صادق تعبیر قائم داریم در روایتی، و این یعنی قیام برای حکومت، امام باقر فرمودند: فرزند من قائم آل محمد است»
آیت الله خامنه ای این تعبیر قائم را به معنای قیام سیاسی دانسته است.
البته در روایات شیعه، همه ائمه قائم به امرالله دانسته شده اند و بین این معنی با قائم صاحب شمشیر( امام زمان) تفاوت قائل شده است.
خوب اگر ما تفسیر کردیم وظیفه امام قیام و انقلاب و بدست گرفتن حکومت است، وظیفه خودمان را هم همین می دانیم.
آیت الله خامنه ای می گوید: وظیفه امام قیام است، چه مردم بخواهند و چه نخواهند. اگر مریضی بگوید نمی خواهم دارو بخورم، می گویند، بیخود میل نداری، اگر با زبان خوش نخوری، بزور تو را می خوابانند و دارو را در حلقت می ریزند، حکومت اسلامی مثل یک داروست، جامعه اسلامی حق ندارد بگوید من حکومت اسلامی را نمی خواهم، مگر اینکه مریض به حد مرگ بیفتد، صبر می کنیم تا حالش طوری شود که دارو را بخورد، اول رندانه دارو را به او می خورانند و اگر نشد به زور به حلقش می ریزند، امامت اینجوری است»
اینها مسایل سیاسی نیست، مسایل فکری است که براساس نگرش به اسلام و سیره انبیا و ائمه هست و تاثیر خود را در همه ابعاد می گذارد
آیت الله خامنه ای در کتاب انسان ۲۵۰ ساله در روایاتی که اشاره به دیدار جن با ائمه دارد، جن را چریکها تعبیر می کنند که جن یعنی چریک با امامان دیدار داشته و سازماندهی می شدند، این فضای تعبیر، قبل از انقلاب خیلی رواج داشت.
نسل جوان را به مطالعه کتابها و تحلیل آنها دعوت می کنیم.
