نگاهی به صداقت، مدارا و رفتارهای ناب پیامبر در خانواده و جامعه
نشست «چرا پیامبر را آن‌گونه که باید نمی‌شناسیم؟» سه‌شنبه ۱۸ شهریور با حضور حجت‌الاسلام ناصر نقویان و محمدجواد ادبی برگزار شد. در این نشست، هر دو سخنران به بررسی ابعاد شخصیتی، اجتماعی و اخلاقی پیامبر اسلام (ص) پرداختند و ضمن ارائه خاطرات، نمونه‌های تاریخی و تحلیل‌های اجتماعی، به تبیین جایگاه بی‌نظیر پیامبر در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان پرداختند.
پیامبرگوهر پاکی را از دل جامعه‌ای تاریک بیرون آورد
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر نقویان در ابتدای این نشست با بیان نمونه‌ای از رفتار اجتماعی و اخلاقی پیامبر گفت: «ملکه انگلیس به عروس خود که با آستین کوتاه در حضور عموم ظاهر شده بود، تذکر داد که نجابت خاندان سلطنتی را حفظ کند. حال آنکه پیامبر در ۱۴۰۰ سال پیش، در محیطی که دروغگویی و فریب به‌عنوان شیوه‌ای رایج برای کسب منافع معمول بود، توانست صداقت را پیشه کند و گوهر پاکی را از دل جامعه‌ای تاریک و پرکدورت بیرون بیاورد.»
وی ادامه داد: «در آن دوران، اگر کسی جنس یا پارچه‌ای می‌فروخت و پولش را دریافت نمی‌کرد، یا قراردادها و پیمان‌ها رعایت نمی‌شد، هیچ تضمینی نبود که حق افراد پایمال نشود. حتی در همین شرایط، پیامبر توانست انسانی کامل و عاری از کدورت و تاریکی باشد؛ کسی که ذره‌بین اخلاق و عدالت هرگز نشانی از تاریکی در او پیدا نمی‌کند.»
وی با ذکر خاطره‌ای از تجربه یکی از دوستانش در آلمان گفت: « مردم آن کشور در رفتارهای اجتماعی صداقت را ارزشمند می‌دانند و تعجب می‌کنند که کسی بتواند با فریب و تملق زندگی کند، در حالی که بسیاری از ما چنین نیستیم و در موقعیت‌هایی به راحتی دروغ می‌گوییم. این در حالی است که پیامبر ما در همان اوضاع سخت عربستان توانست صداقت و عدالت را حفظ کند.»
نقویان افزود: «امروزه برخی دنبال اعجاز پیامبر هستند که عصایش به اژدها تبدیل شود یا مرده‌ای را زنده کند، اما بزرگ‌ترین معجزه پیامبر، خود زندگی اوست؛ زندگی‌ای که پر از صداقت، مدارا و اخلاق ناب است.»
وحدت در جامعه پراکنده و متفرق
محمدجواد ادبی، دیگر سخنران این نشست، به لایه ای اجتماعی از زندگی پیامبر اشاره کرد و گفت: «پیامبر در جامعه‌ای زندگی می‌کرد که مردم به شجاعت در جنگ و قدرت قبیله‌ای خود می‌بالیدند. معجزه پیامبر در اتحاد قبایل و وصل قلب‌ها به یکدیگر بود. او با اخلاق و رفتار خود توانست جامعه‌ای پراکنده و متفرق را به وحدت برساند و ارزش‌های انسانی و اخلاقی را به کمال برساند.»
او ادامه داد: «پیامبر حتی در مواجهه با دشمنان خود، عدالت و مهربانی را رعایت می‌کرد و در فتح مکه فرمان قتل عام نداد، بلکه روز را روز رحمت اعلام کرد. این رفتار نمونه‌ای بی‌نظیر از قدرت اخلاق و مدارا است.»
پیامبر در قدرت، انتقام نگرفت
حجت‌الاسلام والمسلین نقویان در ادامه این نشست به قدرت، ضعف و خصومت به عنوان سه موقعیت مهم برای شناخت انسان‌ها اشاره کرد و گفت: «پیامبر در هنگام قدرت، انتقام نگرفت و عدالت را رعایت کرد. در ضعف، هیچگاه زبان به مدح و تملق نابجا باز نکرد و در موقع خصومت نیز همواره حقیقت را تشخیص می‌داد و حتی دشمنان را مورد تمجید قرار می‌داد.»
وی توضیح داد: «در هنگام قدرت، افراد می‌توانند انتقام بگیرند یا ظلم کنند، اما وقتی پیامبر قدرت یافت، فرشته‌خویی و مهربانی خود را نشان داد و انتقام نگرفت.»
پیامبر از منتقدانش قدردانی می‌کرد
محمدجواد ادبی نیز در ادامه به رفتار پیامبر در روابط اجتماعی با مردم و مومنان اشاره کرد و گفت: «رابطه پیامبر با مردم، رابطه‌ای پدرانه و مادرانه بود. او حتی از کسانی که با سؤال و انتقاد او را به چالش می‌کشیدند، قدردانی می‌کرد. در واقع این نشان می‌دهد که پیامبر نه تنها در زندگی معنوی، بلکه در زندگی اجتماعی نیز الگویی بی‌نظیر بود.»
وی افزود: «پیامبر در سخت‌ترین اوضاع، زندگی ساده و بی‌تکلفی داشت، سیر نمی‌خوابید و در خور و خواب به هیچ‌وجه گرفتار نبود. رفتار او در زندگی فردی و اجتماعی، فاصله زیادی با رفتارهای رایج امروز داشت که این نشان می‌دهد ما هنوز پیامبر را آن‌گونه که باید نشناخته‌ایم و در مسیر او گام نگذاشته‌ایم.»
دکتر ادبی با اشاره به ادب و هنر عرب جاهلی گفت: «عرب جاهلی به بیان و شعر خود می‌نازید. پیامبر با بیان خود و با اخلاق و تدبیر، توانست دل‌ها را متحد کند. او جامعه را با اصول اخلاقی و انسانی هدایت کرد؛ جامعه‌ای که پیش از او درگیر جنگ‌ها، اختلافات و خودخواهی‌های قبیله‌ای بود.»
مدارا، احترام و توجه بزرگوارانه پیامبر
حجت‌الاسلام والمسلمین نقویان در ادامه این نشست با یادآوری نمونه‌ای تاریخی گفت: « در مقطعی گروهی از مسلمانان در ماه حرام به جنگ پرداختند و برخی اعتراض کردند. پیامبر منتظر ماند تا آیه نازل شود: «يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ». در واقع او اشتباه بزرگ این عمل را یعنی جنگیدن در ماه حرام را با شجاعت پذیرفت. در واقع پیامبر هیچگاه مدح نابجا یا دفاع بی‌منطق از افراد نمی‌کرد.»
وی با اشاره به رفتار پیامبر با همسران خود گفت: «یک شب، یکی از همسران پیامبر، ماریه، آش خوشمزه‌ای آماده کرد. یکی از زنان حسود آش را عمداً ریختند. پیامبر با انگشت مبارک آن مقدار از آش را که آلوده نشده بود برداشت و خورد و به زن حسود تنها یک نگاه فرمود و سپس به همسرش گفت دیگر این آش را درست نکند. این رفتار نشان‌دهنده مدارا، احترام و توجه بزرگوارانه پیامبر است.»
نقویان افزود: «نقل شده که حضرت ابوطالب، پدر بزرگوار امیرالمؤمنین، در شعب ابیطالب پنهانی خرما تهیه می‌کرد و پیامبر آن را میان اصحاب تقسیم می‌کرد. چیزی برای همسرش، حضرت خدیجه و دخترش فاطمه باقی نمی‌ماند، پیامبر به‌گونه‌ای عمل می‌کرد که هیچ کس گرسنه نماند و عدالت در جامعه رعایت شود. در واقع رابطۀ پیامبر با مردم، رابطه‌ای پدری بود و همیشه پشت و پناه آنها بود.»
چنان که باید پیامبر را نشناخته‌ایم
در ادامه این نشست، محمدجواد ادبی با اشاره به سوره مزمل و سخت‌گیری‌های پیامبر بر خود گفت: «پیامبر در زندگی معنوی خود، سخت‌گیرانه و دقیق بود. همانطور که گفتم، یکی از زنان پیامبر گفته بود ما هیچ وقت سیر نمی‌شدیم و پیامبر هیچ‌وقت نه سیر می‌خوابید و نه سیر غذا می‌خورد. خدا رحمت کنه استاد مرحوم کاظم برگ‌نیسی که پیش او ادبیات عرب می‌خواندم. ایشان می‌گفت روایت است که یکی از زنان پیامبر می‌گفت ما سیر غذا نمی‌خوردیم. پیامبر سیر نمی خوابید، پس من و شما که در خور و خواب گرفتاریم وضعمان چه نسبتی با پیامبر دارد؟»
وی ادامه داد: «می‌گویند که ابن ام مکتوم که نابینا بود آمد با پیامبر صحبت کند و خیلی هم سوال می‌کرد و خیلی از پیامبر انتقاد می‌کرد. در حین سوال کردن پیامبر یک لحظه فرمودند ابن ام مکتوم صبر کن و بگذار با بقیه مومنان هم صحبت کنم، اطراف من مومنان زیادی‌اند و باید نوبت به بقیه هم برسد. آیه قرآن نازل شد و فردا پیامبر بین همه مومنان به ابن ام مکتوم فرمود که مرحبا، متشکرم که کاری کردی که من هم در مراودات رفتاری جور دیگری باشم. ببینید این چه شخصی است که دارد این گونه می‌گوید. شخصیتش تام، وجه زندگیش به کمال، ولی اگر موجب شد که تذکری در قرآن جلوه کند، از کسی که آن تذکر را ایجاد می‌کند تشکر می‌کند. حالا ما اگر جایی توسط آدمی گرفتار شده باشیم، آن آدم را اخراج می‌کنیم. نگاه کنید فاصله‌ها چقدر زیاد است و مسیرها متفاوت و گویی آنچنان که باید پیامبر را نشناخته‌ایم و چنانکه باید در مسیر او گام نزده‌ایم.»
آموزه‌های اخلاقی و انسانی بی‌نظیر
حجت‌الاسلام نقویان در پایان گفت: «پیامبر انسان‌ها را پله‌پله هدایت می‌کرد، مدارا پیشه می‌کرد و هرگز عجله نداشت تا کسی را یک شبه به مقام عالی برساند. او حتی در مواجهه با حسادت و رفتارهای نابجا، همواره مدارا، احترام و عدالت را رعایت می‌کرد و از هیچ کس توقع نداشت که به اندازه او به کمال برسد. این ویژگی‌ها و رفتارهای اجتماعی پیامبر، آموزه‌های اخلاقی و انسانی بی‌نظیری هستند که باید مورد تأمل و الگوگیری قرار گیرند.»
روابط عمومی مؤسسه خیریه مکتب امیرالمؤمنین(ع)
🟢🌐@maktab_charity
بله / تلگرام / اینستاگرام / آپارات
