چکیده سخنرانی آیت الله سروش محلاتی در نشست‌های علمی شرح نهج البلاغه
با موضوع: اسلام علوی درتقابل بااسلام اموی
جلسه هفتم :
صداقت علوی در برابر فریب اموی
۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ در کانون توحید
یکی از ویژگی‌های سیاست‌ورزی امیرالمومنین این هست که بر مبنای صراحت و صداقت است و در نقطه مقابل سیاستی وجود دارد و عموماً امویان و به خصوص معاویه دارد این هست که نه صراحت وجود دارد یعنی پنهان‌کاری است و نه صداقت بلکه توأم با فریب و نیرنگهست.
امیرالمومنین سیاستش سیاستشفافی بود علاوه بر صراحت یعنی آن‌چه‌که حضرت می‌دید و می‌دانست این را اعلام می‌کرد و در اختیار دوستانش و اصحاب خودش قرار می‌داد و چیزی را از آنها مخفی نمی‌کرد، مردم می‌دانستند چه خبر است.حالا عده‌ای نمی‌پسندیدند، نمی‌خواستند همراهی بکنند، اعتراض می‌کردند.
معمولاً سیاست‌مدارهای دنیا این‌جوری هستند که یک چیزهایی را در ظاهر می‌گویندیک روابطی هم پشت‌سر وجود دارد کهپنهانی است. و آن‌چه‌که تعیین کننده هست همان روابط پنهانی است نه آن‌چه‌که در ظاهر ابراز می‌شود.درحالی‌که در زندگی امیرالمومنین (علیه‌السلام) که بنا بر صداقت هست امیرالمومنین سیاست‌ها و تصمیمات خودش را به صورت روشن بیان می‌کند.
الان در عصر و زمانی که ما زندگی می‌کنیم و شعار داده می‌شود که آگاهی حق مردم هست، اطلاع‌رسانی حق مردم هست. با همه این حرف‌ها و همه این شعارها درعین‌حال مردم کم‌تر از سیاست‌های واقعی دولت‌ها خبر دارند که چه می‌گذرد. درحالی‌که در زمان امیرالمومنین هیچ الزام ومطالبه‌ای وجود نداشته که به صورت شفاف همه مسائل را بگوید. معاویه می‌گوید: «من از همین روش استفاده کردم در برابر علی‌ابن‌ابي‌طالب. او اظهار می‌کرد و من اخفاء می‌کردم و این عامل موفقیت من بود.»امیرالمومنین این اظهار توأم با مشکلات را بر آن اخفاءهمراه با همکاری مردم ترجیح می‌دهد.
تفاوت این دو نوع سیاست چیست؟امیرالمومنین علی (علیه‌الاسلام) در خطبه ۴۱ نهج‌البلاغه این موضوع را باز می‌کند و آن مسئله این است که می‌فرمایند:«ما در یگ زمانی زمانی زندگی می‌کنیم که مردم فریب‌کاری را زرنگی می‌دانند و هرکسی که بیشتر خُدعه و نیرنگ به کار بگیرد از نظر آنها سیاست‌مدارتر هست.
حضرت فرمودند این چه قضاوتی است؟! مرگ بر چنین فکری و مرگ بر چنین انسان‌هایی که یک فضیلت را با یکرذیلت جابه‌جا کرده‌اند و انسانهای اهل فریب و نیرنگ را به جای انسانهای عاقل و فهیم و باشعور قرار دادند، چه ظلمی از این بالاتر؟!
بعد حضرت فرمودند که: «فکر نکنید کسانی که مکر، فریب و نیرنگ را به کار نمی‌گیرند بلد نیستند و عرضه‌اش را ندارند، نه اینها هم می‌فهمند ولی یک مانعی وجود دارد که عملاً حاضر نیستند به فریب اقدام بکنند و نیرنگ به کار بگیرند و آن مانع امر الهی است،آن مانع تقوا و اخلاق هست.
امیرالمومنین در یک همچین فضایی و در یک همچنین شرایطی با چنین مردمی دارد کار می‌کند که مقیاس‌ها و داوری‌های آنها این‌جوری است. حالا امیرالمومنین را اینجا قهراً متهم می‌کنند که معاویه بلد است علی بلد نیست، او زرنگ است این زرنگ نیست، او سیاست می‌داند این سیاست نمی‌داند.
اصلاً فرق سیاست دینی و غیردینی، سیاست اخلاقی و غیراخلاقی چسیت؟ بله، یک مانعی برای سیاست‌مدار مقید به تقوا وجود دارد که این مانع برای سیاست‌مداران دیگر وجود ندارد. ممکن هست کسی‌که مقید هست به این معیارهای الهی و انسانی به لحاظ درک و شعور و زرنگی و کیاست از همه آنها بالاتر باشد، دست همه اینها را هم می‌خواند، ولی خودش را مجاز نمی‌داند.
سراسر نهج‌البلاغه امیرالمومنین توصیه‌هایی است که جلوی این روش‌های کثیف و آلوده سیاسی را می‌گیرد. ما یک قاعده‌ای را داریم که نمی‌دانم از کجا آمده و فکر می‌کنیم که وقتی با بیگانهو با دشمن مواجه می‌شویم دیگر جای فریب و نیرنگ هست،حالا حداکثر این است که با مردم خودمان صداقت داشته باشیم با آنها که لازم نیست که انسان صداقت داشته باشد.امیرالمومنین در عهدنامه مالک‌اشتر می‌فرمایند: مالک اگر پیمانی بین تو و دشمنانت بود این عهد و پیمان را با وفاداری حفظ کن و امانت‌دار باش نسبت به آن چه که به ذمه گرفته‌ای. یعنی تعهداتت را عمل کن.»
امیرالمومنین این جمله طلایی را فرمودند:وقتی که عهد و پیمان امضاء کردی خودت را سپر قرار بده برای پیمانت. یعنی خودت آسیب ببینی عیبی ندارد، موقعیت خودت، حکومت خودت، قدرت خودت، هرچی ضرر و زیان به خودت وارد بشود مهم نیست ولی به عهد و پیمان وارد نشود، تمام آسیب‌ها را بپذیر، مبادا پیمان‌هایی را که امضاء کردی آسیب ببیند.
فایل صوتی نشست در کانال بله و تگرام مؤسسه:
https://ble.ir/maktab_charity/15526639209844872/1745927258294
